De weg naar decarbonisatie
De bouwsector heeft een nefaste impact op het milieu. Een groter gebruik van biogebaseerde materialen kan daar verandering in brengen. Maar er is duidelijk nog een lange weg te gaan.
De steeds nijpendere klimaatcrisis en de ontsporende energieprijzen dwingen ons om de gangbare materialen en methodes in onze sector opnieuw uit te vinden die duurzamer, lokaler en CO2-negatief zijn. Indien we uit deze situatie één positief punt kunnen halen, dan is het wel het groeiende besef bij de Belgen dat het meer dan ooit noodzakelijk is om woningen te isoleren gezien de torenhoge energiekosten. Want, zoals iedereen weet, de goedkoopste energie is energie die men niet verbruikt.
Als het gaat om de bouw of renovatie van woningen zou het gebruik van biogebaseerde materialen voorop moeten staan. Maar waar gaat het precies om? Biogebaseerde materialen zijn materialen die afkomstig zijn van hernieuwbaar organisch materiaal (ook wel biomassa genoemd) van plantaardige of dierlijke oorsprong. Daarbij denken we meteen aan hout (timmerhout en aanverwante producten), maar er zijn er zoveel méér. Denken we daarbij aan hennep, koolzaad, vlas, stro, kurk, cellulosewatten, miscanthus (een van oorsprong Aziatische plant die ook wel Chinees riet wordt genoemd), prairiegras…
Het gebruik van biogebaseerde materialen zorgt met andere woorden voor duurzamere en milieuvriendelijkere woningen. De bouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor 9% van de uitstoot van broeikasgassen. De Europese Green Deal bepaalt dat deze uitstoot tegen 2030 met minstens 55% moet verminderen in vergelijking met 1990. Kortom: indien de sector deze doelstelling wilt halen, dan zal ze niet anders kunnen dan gebruikmaken van biogebaseerde materialen. Hierbij signaleren we dat het gebruik ervan reeds verplicht is in Nederland en in Frankrijk waar de wet “Climat et Résilience”, die eind juli werd gestemd, het gebruik van biogebaseerde materialen vanaf 2030 verplicht in minstens 25% van de zware renovaties en openbare bouwprojecten.
Deze materialen met een lage koolstofvoetafdruk worden vooral toegepast in het domein van de thermische en akoestische isolatie. Hennep wordt ook gebruikt in de samenstelling van lichte betonsoorten.
Volledigheidshalve vermelden we dat er naast de biogebaseerde materialen ook geogebaseerde materialen bestaan die afkomstig zijn uit grondstoffen van minerale oorsprong die weinig transformatie vergen alvorens ze worden gebruikt (droge steen, ruwe steen…), alsook ecologische materialen die qua samenstelling een lage ecologische en energetische impact hebben, vanaf hun productie tot aan het einde van hun levenscyclus.
Biogebaseerde materialen zijn afkomstig uit biomassa die van nature hernieuwbaar is, alsook uit recyclage. Ze bieden drie belangrijke voordelen. Ten eerste kunnen ze C02 uit de lucht halen en deze opslaan gedurende de hele levensduur van het gebouw. Ten tweede vergen hun transformatie en productie weinig energie. Bij wijze van voorbeeld: om stro te gebruiken in isolatie is 140 tot 180 keer minder grijze energie nodig dan voor de productie van glaswol, rotswol of geëxtrudeerd polystyreen.
Ten derde beschikken biogebaseerde materialen over uitstekende hygrometrische en thermische eigenschappen met een zeer goede binnenluchtkwaliteit aangezien de strengste emissiegrenswaarden van de VOC’s (Vluchtige organische verbindingen) nauwelijks worden bereikt. Kortom, het gebruik van biogebaseerde materialen is niet alleen goed voor het milieu maar ook voor onze gezondheid.
Daar staat tegenover dat het gaat om materialen die gevoelig zijn voor vochtigheid. Daarom dienen ze gebruikt te worden in een droog productieproces met doorgedreven prefabricatie. Om hun prestaties te optimaliseren, bevatten bepaalde biogebaseerde materialen aanverwante producten en additieven. Voorbeelden: bindmiddelen (polyesters) voor een verbeterde cohesie en duurzaamheid, brandvertragers…
Niettegenstaande dat, hinkt het gebruik ban biogebaseerde materialen in België zwaar achterop. Als we weten dat hout (gebruikt in de structuur of in isolerende panelen) het meest gebruikte biogebaseerde materiaal is, maar dat in België in 2020 slechts 7,7% van de nieuwe huisvesting met hout is gebouwd, dan beseffen we dat er nog een lange weg is te gaan. De cijfers van Houtifbois bevestigen deze dramatische achterstand: in 2011 vertegenwoordigde het aandeel houten huizen slechts 6,59% van het totaal aantal toegekende bouwvergunningen voor een residentieel gebouw met één enkele verblijfplaats (24.298). Negen jaar later (in 2020), zitten we aan 7,71% (voor 24.035 toegekende vergunningen). Deze stilstand is stuitend en vraagt om een dringende wake-up call.
Biogebaseerd isolatiemateriaal vertegenwoordigt slechts 5% van de isolatiemarkt. Houtvezel (50%) wordt daarbij het meest gebruikt. Toch is er één lichtpuntje: biogebaseerd isolatiemateriaal kent de laatste jaren een heel sterke dynamiek op de markt met jaarlijkse groeipercentages van meer dan 10%. De huidige crisis zal het gebruik ervan ongetwijfeld stimuleren. Hetzelfde geldt voor de huidige en toekomstige wettelijke verplichtingen.
Een Franse studie (IFPEB et Carbone 4) wijst namelijk uit dat, indien we de doelstellingen qua koolstofneutraliteit willen respecteren voor het geheel van de bouwsector, de volumes van houtproducten tegen 2030 met 60% moeten toenemen en met 2,5 moeten vermenigvuldigd worden tegen 2050 ten opzichte van 2015.
Het grootste probleem van biogebaseerde materialen is dat ze nog steeds veel te weinig worden gebruikt. Het gevolg is dat de betrokken spelers in deze markt bescheiden van omvang zijn. De knowhow is beperkt en de graad van industrialisatie erg laag, hetgeen een hogere kostprijs met zich meebrengt. Dit probleem kan enkel worden opgelost door een aangehouden toename van de vraag.
Toch kunnen we eindigen op een positieve noot: de biogebaseerde keten laat het gebruik toe van lokale grondstoffen. En daar heeft België meer dan genoeg van. Waar wachten we op?
Nieuwsbrief
Wood Shapers gebruikt jouw persoonsgegevens om de diensten te optimaliseren en deze waarvoor jij kiest te personaliseren. Door op “verdergaan” te klikken of door verder te surfen, erken je deze algemene voorwaarden gelezen te hebben.